برخی از اصول اخلاقی اصلاح‌کننده‌ی مدرنیته‌ی غربی

نویسنده: طه عبدالرحمن
ترجمه: محسن نیکخواه

۱. اخلاق ویژگی‌های اجتناب‌ناپذیری هستند که با فقدانشان نظام زندگی انسان مختل می‌شود نه ویژگی‌هایی که صرفا به عنوان صفاتی عَرَضی یا تکمیلی به شمار بروند که فقدانشان به پرستیژ انسان لطمه بزند.

۲. ارزش‌های اخلاقی بر سایر ارزش‌ها مُقدَّم‌اند، به گونه‌ای که انسان هیچ ‌کاری را انجام نمی‌دهد که نتوان آن را نخست تحت ارزیابی اخلاقی قرار داد.

۳. ماهیت انسان را اخلاق و نه عقل تعیین می‌کند، به گونه‌ای که عقل تابع اخلاق است یعنی هرگاه عقل اخلاقا رویکرد موجَّهی داشته باشد پسندیده است و اگر رویکرد اخلاقا ناموجَّهی داشته باشد، ناپسند است و نه برعکس.

۴. اخلاق برگرفته از دین مُنزَل است تا جایی‌که عبارت “اخلاق سکولار” متناقض است.

۵. انسان به اعتبار اخلاقی بودنش هرگز نمی‌تواند به طور کامل از تدیُّن، خالی و جدا گردد، هر چند برای این هدف بسیار تلاش کند، چرا که اگر مختارا و آگاهانه از تدین امتناع کند، ناگزیر و ناخودآگاه، به آن وارد می‌شود.

۶. اخلاق امر ذومراتبی است که یک فرد در مراتب آن در نوسان است و امری یک مرتبتی نیست که شخص بر آن جمود نماید.

۷. همت اخلاقی انسان قوی‌تر از امر واقع و سخت‌تر از حتمیت رخداد است، چون نه واقعیت موجود توان تهی کردن امکانی را دارد که در اختیار انسان است و نه حتمیت منتسب به تاریخ توان تهی کردن انرژی‌اش را.

٨. عقل مجردی که راه جدایی از عمل دینی را برگزیده است، دیری نمی‌پاید که افعالش به نقیض اهدافش بدل می‌شود، آنچنان‌که درست در جایی که از آن توقع سود خالص می‌رود آثارش زیان آفرین می‌شود.

از کتاب:
روح الحداثه: المدخل إلى تأسیس الحداثه الإسلامیه/ صص ۱۴ – ۱۵.

منبع: کانال آزاد اندیشی|محسن نیکخواه