نویسنده: عصمت الله تیموری
خاورِمیانه منطقه‌ای‌ست که همه روزه در صدر اخبارِ نشریات، مطبوعات و رسانه‌های صوتی و تصویری جهان است و کمتر اتفاق می‌افتد رسانه‌ها در مورد زد و خوردها، تنش‌ها و رویدادهای آن چیزی ننویسند.
در تعابیر جغرافیایی: خاورمیانه به ناحیه‌ای در جنوب غربی آسیا و دربرگیرندهٔ کشورهای بین ایران و مصر اطلاق می‌شود.
اصطلاح خاورمیانه را برای نخستین بار آلفردماهان (مورخ و جغرافی‌دانِ وابسته به نیروی دریایی امریکا) در ۱۹۰۲م/ ۱۳۲۰ش به‌کار برد. او که از قاره اروپا به این منطقه می‌نگریست، این اصطلاح را به منطقه پیرامون خلیج‌فارس اطلاق کرد. (دانشنامه جهان اسلام)
خاورمیانه تاریخی پر پیچ و خم داشته و فراز و فرودهای زیادی را در خاطر دارد.
تمام پیامبرانی که در قرآن از آنها یاد شده از قبیل حضرات ابراهیم، موسی، عیسی، داود، سلیمان و… – علیهم السلام- از این دیار بوده‌اند. و اولین نمونه‌های شهرنشینی و تمدن نیز در همین منطقه یافته شده است. حتی نخستین قانون‌های جهان (قانون حمورابی) در اینجا نوشته شده‌است.
در مورد قانون حمورابی که به دستور حمورابی، شاه بابل نوشته شد، همین کافی که این قانون نخستین سند شناخته شده‌ای‌ست که در آن یک فرمانروا به اعلان عمومی یک مجموعه کامل قوانین برای ملت خود اقدام کرده‌است.
از آنجا که خاستگاه اسلام هم در خاورمیانه و در سرزمین حجاز بوده، به مرور زمان بخش عظیمی از مردمان این سامان به دامن اسلام پناه برده و مسلمان شده‌اند.
به‌واسطه توسعۀ اسلام در سدۀ اول بالاخص در عهد خلفای راشدین و گسترش دولت اسلامی، تمامی دولت‌های این منطقه خواسته یا ناخواسته رنگ و بوی جامعه و تمدن اسلامی را به خود گرفته‌اند.
در این دیار گرچه همواره اقوام و گروه‌ها برای کسب کرسی خلافت و امپراتوری در حال تنازع و کشمکش با هم بوده‌اند و در هر منطقه اقوام همان سامان در جدال برای کسب قدرت به سر برده‌اند، اما هیچ یک خود را خارج از دایره اسلام نمی‌دانسته و در صدد این بوده‌اند که اسلام را بر اساس نگرش و بینش و باور خود گسترش دهند.
از آنجا که اکثر دولت‌های کنونی مستقر در خاورمیانه مسلمان هستند، فقط نگاهی گذرا به بُعد تاریخیِ اسلامی خاورمیانه انداخته می‌شود.
اسلام تاثیر زیادی در خاورمیانه گذاشت. ملت‌های از هم گسسته و متلاشی شده را متحد نمود و ارجحیت قومی و رنگ و نژاد را علناً باطل کرد و با صدایی رسا گفت: «همه شما انسان هستید و همه از نسل آدم می‌باشید، هیچ کس بر دیگری بخاطر وابستگی‌های قومی و ملی برتری ندارد. بلکه برتر در نگاه خداوند کسی‌ست که تقوای بیشتری داشته باشد و از تقوا فقط خدا آگاه است. بر اساس ظن وگمان نسبت به هم بدبین نشوید و در کارهای هم مداخله و جاسوسی ننماید. به هم محبت ورزید و در کارهای خیر پیشقدم و مددگار هم باشید.»
در طول تاریخِ سیطرۀ اسلام بر خاورمیانه در قرن‌های پیشین، دانشمندان زیادی در این منطقه بپا خاستند و توانستند مشکلات زیادی را از سر راه جهان بشرت بردارند که هر یک شهره آفاق می‌باشند.
گرچه اصطلاح خاورمیانه در سدۀ اخیر مرسوم شده و بر سر زبان افتاده است، اما جهان از دیرباز مدیون این نقطه حساس و مهم است و چاره‌ای جز سر تسلیم فرود آوردن در مقابل تفوّق و برتری این سرزمین ندارد. به گواه خودِ دانشمندان غرب، جهان امروز پیشرفت و اختراعات خود را از چشمه‌های فیاض و منبع‌های سرشار علمی خاورمیانه بدست آورده است.
منابع تاریخی و روایی زیادی وجود دارد که نشانگر تاثیر اسلام بر اروپا و جامعه غرب است.
یقینا تاریخ، فاتحان و دلاورمردانی بسان مسلمانان به خود ندیده است. گوستاو لوبون می‌نویسد: « فرماندهان مسلمانان به هرجا می‌رفتند با ساکنین آنجا با کمال عطوفت و مهربانی رفتار می‌کردند و به قوانین و معتقدات آنان احترام می‌گذاشتند و جز مالیات اندکی که به عنوان جزیه مقرر می‌داشتند، چیز دیگری بر آنان تحمیل نمی‌کردند. راستی تاریخ کشورگشایانی باین اندازه مهربان و بی‌آزار نسبت به زیردستان سراغ ندارد؟ و خصال جوانمردانه‌ای که در میان سرداران ایشان بود در نزد هیچ یک از سرداران جهان مشاهده نمی‌شود.» (تمدن اسلام و عرب: ۱۵۶ – ۱۵۳)
این مورخ و فیلسوف فرانسوی در کتاب خود به نام «اسلام و تمدن عرب» در هر ورق آن به برتری جامعه اسلامی اقرار می‌نماید.
وی در فرازی دیگر از کتابش می‌نویسد: «خدمتی که اعراب به ترقی علوم کردند، تنها منحصر به همان اکتشافات علمی ایشان نبود، بلکه با تأسیس مدارس و تألیف کتب علمی سبب انتشار علم شدند و از این جهت حق بزرگی بر گردن اروپائیان دارند.» (ص ۵۴۶)
و دکتر «زیگرید هونکه» در کتابش به نام «فرهنگ اسلام در اروپا» به بسیاری از مواردی می‌پردازد که اروپا مدیون اسلام و خاورمیانه است.
او می‌نویسد: «تمدن اسلامی بوسیله کشتی‌هائی که بین ایتالیا و مسلمانان رفت و آمد داشتند و به وسیله زائرین مسیحی و تجار و جنگجویان صلیبی و مسافرین معمولی بضمیمۀ اجناس آنان به اروپا وارد شد و زندگی اروپائی را از همه جهت غنی‌تر و مهیج‌تر کرد. و از تاثیرات معنوی و فکری آنان بود که اروپا بدنبال رشد اقتصادی شدیدش بصورت مهیبی آبستن تمدنی هم شد.» (فرهنگ اسلام در اروپا: ۱/ ۸۹)
جرجی زیدانِ مسیحی در کتاب «تاریخ تمدن اسلام» در مورد گسترش علم شیمی در جهان اسلام می‌نویسد: «علاوه بر این (تعداد زیادی از ترکیبات شیمیایی) علمای شیمی جهان اسلام چیزهایی کشف و اختراع کرده‌اند که خبرش به ما رسیده است اما از چگونگی آن اطلاعی نداریم.»
گرچه خاورمیانه از میانه قرن بیستم، مرکز توجه جهانی و شاید حساس‌ترین منطقه جهان از نظر استراتژیکی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بوده‌است، متاسفانه بر اساس گزارش‌های مؤسسات معتبر، چند سالی‌ست که با داشتن این همه پیشینۀ فرهنگی و تمدن سازی، به‌خاطر در پیش گرفتن سیاست‌های نابجا، به انبار مهمات کره‌زمین مبدل شده است، به گونه‌ای که بیشترین رقم خرید و دپو سازی تسلیحات جنگی و نظامی توسط دولت‌های مستقر در خاورمیانه صورت گرفته است.
آری، خاورمیانه که زمانی پیام صلح و دوستی را به جهان عرضه می‌کرد و درگستره‌ای از تاریخ درهای علم خود را بر جهانیان گشوده بود اینک انبار مهمات زمین شده است.
خاورمیانه‌ای که با دانشمندانِ بنام و شهیر خود نامش چون مُشک مجالس و محافل را معطر می‌نمود اینک به چه روزی افتاده است؟!
خاورمیانه صلح می‌خواهد و امنیت و آرامش را می‌طلبد تا دوباره به تاریخ پرافتخار خود برگردد.
خاورمیانه از تنش رنجور و دلش‌ریش است.
