ویژگی کسانی‌که خداوند آن‌ها را خوار نمی‌کند

مد منصوری – کارشناسی ارشد شریعت و قانون

در قرآن کریم واژه (خواری) به عنوان صفتی مذموم و نوعی عقوبت ذکر شده که گاهی در مورد خواری دنیوی آمده است، مانند قول حضرت لوط که به منحرفان قومش فرمود:

« فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي» {هود:٧٨}

ترجمه: از خدا بترسید و در مورد مهمانانم مرا خوار و رسوا نکنید.

و گاهی در مورد خواری اخروی ذکر شده است. مانند دعای حضرت ابراهیم که فرمود:

«وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ» {شعراء:٨٧}

ترجمه: مرا خوار و رسوا مدار روزی که مردم برای حساب و کتاب و سزا و جزاء زنده و برانگیخته می‌شوند.

در سیره‌ی پیامبر اوصاف کسانی‌که خداوند هرگز آن‌ها را خوار نخواهد کرد، از زبان (ام المومنین خدیجه (رض)) ذکر شده است.

امام بخاری (رحمه الله) از ام المومنین عایشه (رض) چگونگی آغاز وحی را این‌گونه توصیف می‌کند:

( … رسول الله (ص) قبل از این‌که وحی را دریافت کند، مدت‌ها در غار حراء به گوشه‌گیری و عبادت می‌پرداخت، سپس به منزل، نزد خدیجه برمی‌گشت و برای چند روز دیگر توشه برمی‌داشت، تا این‌که در غار حراء به او وحی رسید. فرشته وحی (جبرئیل) نزد او آمد و به او گفت: بخوان. گفت: نمی‌توانم بخوانم. پیامبر فرمود‌: جبرئیل مرا با فشار زیاد در آغوش گرفت، سپس مرا رها کرد و دوباره گفت: بخوان. گفتم: نمی‌توانم. برای بار سوم مرا در آغوش گرفت و رها کرد و گفت:

« اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ٭ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ٭ اقْرَأْ وَرَبُّكَالْأَكْرَمُ٭ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ٭ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ»{علق:۱-۵}.

پیامبر (ص) پس از آن واقعه، وحشت زده پیش همسرش خدیجه برگشت و احساس ناراحتی و نگرانی نمود و گفت: مرا بپوشانید،مرا بپوشانید.

سپس حادثه را برای خدیجه بازگو کرد و گفت: من نسبت به خودم احساس خطر می‌کنم و نگرانم. خدیجه گفت: هرگز نترس و نگران نباش، خدواند هیچ گاه تو را خوار نخواهد کرد، زیرا شما به خویشاوندان رسیدگی می‌کنی، بار مشکلات را از دوش ناتوان بر می‌داری، بینوایان را دستگیری می‌کنی، مهمان نواز هستی، و در حوادث ناگوار مردم را کمک می‌کنی….).

در این حدیث نبوی، ام المومنین خدیجه (رض) به یکی از قوانین جاری الهی اشاره می‌کند و پنج صفت را ذکر می‌کند که افراد در صورت برخورداری از آن‌ها هرگز خوار نخواهند شد:

۱) رسیدگی به خویشاوندان (تصِل الرَحِم)

٢) برداشتن مشکلات از دوش ناتوانان (تحمل الکَل)

٣) دستگیری مستمندان و بینوایان (تکسب المعدوم)

۴) مهمان نوازی (تَقري الضيف)

۵) مساعدت به مردم در حوادث ناگوار (تعین علی نوائب الحق)

از مجموع آموزه‌های دینی می‌توان به این نتیجه رسید که مهم‌ترین دغدغه‌ی انسان مومن و اصلی‌ترین و کانونی‌ترین اهتمام وی، نیکی به دیگران و کاستن رنج دیگران است. مهر و لطف و عنایت خداوند، جملگی مشروط به توجه و نیک‌خواهی فرد دیندار به دیگران است.

رسول الله (ص) می‌فرماید: «أحب الناس إلى الله تعالى انفعهم للناس و أحب الأعمال الى الله عزوجل سرور يدخله على مسلم أو يكشف عنه كربة أو يقضي عنه دينا أو يطرد عنه جوعا و لِأن أمشي مع أخي في حاجة أحب الي من أن أعتكف في هذا المسجد شهرا»

محبوب‌ترین فرد نزد خدا کسی است که به حال مردم سودمندتر باشد و پسندیده‌ترین عمل در نزد خداوند، شادی است که آدمی در دل مسلمانی می‌نشاند یا غصه و گرفتاری‌‌ای را از او می‌زداید و یا این‌که وام او را پرداخت می‌کند و یا این‌که گرسنگی را از وی رفع می‌کند و اگر من در پیِ رفعِ نیاز برادری به راه افتم محبوب‌تر است که در این مسجد (مسجد النبی) یک ماه را به اعتکاف بنشینم.

در فرهنگ عارفان نیز، نیکی به خلق، هنر آدمی معرفی شده است.

مولوی می‌فرماید

اشک خواهی،رحم کن بر اشک بار

رحم خواهی، بر ضعیفان رحم آر

سعدی می‌فرماید:

کرامت جوانمردی و نان دهی است

مقالات بیهوده طبل تهی است