چشم‌چرانی و راه نجات از آن

چشم‌چران به  کسی گفته میشود، که کنترول چشم خود را در اختیار خود ندارد و به هر طرفی چشم می اندازد . اگرچه این عادت در ابتدا کم و آنرا  انسان بی اهمیت می شمارد ، ولی؛ به مرور زمان زیاد شده و در نهایتِ امر به مرحله‌ای می‌رسد  که چشم از اختیار انسان خارج  و اعاده دوباره کنترول بر چشم به کاری دشواری مبدل میگردد، که حتی اطبای ماهر و متخصص در بخش چشم‌چرانی، هم از علاج  آن عاجز می‌مانند.

علماء بدین باوراند که چشم‌چرانی  قبل از این که برای دیگران مزاحمت و ضرر ایجاد  کند، برای خود شخص مضر است و همچنان از نظر علمای روانشناس وعلمای علم اخلاق، چشم‌چرانی هنگامی که به صورت یک عادت مزمن مبدل گردد، بحیث یک مرض روانی به‌حساب می‌آید.

تحقیقات را که روان‌شناسان در مورد عمل چشم چرانی بعمل آورده اند، میگویند که چشم‌چرانی در مردان به علت مقابله با خود نمایی در زنان بوجود آمده است و به اصطلاح عامل آنرا در خود نمایی زنان می‌دانند  .

خودنما به شخصی اطلاق  می‌شود  که خود را در معرض دید دیگران قرار می‌دهد و چشم‌چران  به شخصی گفته میشود که از تماشا و نگاه کردن به دیگران حظ و لذت می‌برد.

می گویند که: مرض خودنمایی  در زنان  نسبت به مرد ان بیشتر است، ولی؛ مریضی  چشم‌چرانی در مردها، بیشتر رایج  می‌باشد.

تعداد ازعلماء بدین عقیده اند که: اصطلاح چشم‌چرانی یا « ویریسم » اصطلاح فرانسوی است واز « ویر » به معنای « تماشاگر » گرفته شده، و یکی از اقسام امراض روانی به حساب می‌آید.

در کشور های اروپایی چشم‌چران درحالات متعدد منجر به تعقیب عدلی و قضایی گشته که برعلاوه‎‌ی مطرح شدن تداوی، عامل این حالت مرتکب به اشد مجازات نیز می‌گردد .

اطبای طی تحقیقاتِ که بالای چشم‌چران ها بعمل آورده اند، به این نتجیه رسیده اند که چشم‌چرانی هیجانات، اضطراب و عدم اعتماد به نفس را در انسان گسترش داده  و در نهایتِ امر او را به حالات بی‌پروایی می‌کشاند  که نه تنها  شخصیت او را  در جامعه لکه دار می‌سازد، بلکه عبادات و بخصوص  نماز  او را هم  باطل ساخته می‌تواند.

بنابر همین فهم منطقی است که خداوند متعال در سورۀ ” النور ” قرآن عظیم الشان در قدم اول  برای مرد و در قدم دوم  برای زن امر فرموده است که کنترول چشم خویش را دراختیار خود داشته باشند.

قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ ﴿۳۰﴾

ترجمه: به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این براى آنان پاکیزه‏تر است زیرا خدا به آنچه مى‏ کنند آگاه است.

قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ

ترجمه: به زنان مؤمنه بگو دیدگان خویش را فرو خوابانند. )

راه نجات از چشم‌چرانی:

پرودگار با عظمت؛ نعمت‌های بس  بزرگی را برای ما انسان‌ها اعطا داده است، از جمله  برای شنیدن « گوش »، برای استشمام « بینی »، برای خوردن و چشیدن « زبان»، برای درک کردن و فهمیدن « مغز و قلب » و برای دیدن و نگریستن « چشم ها »!

انتظاری که خالق یکتا  از بندگان خویش دارد این است تا از این نعمات برای سعادت، رستگاری و آرامش استفاده  کرده  نه در راه حرام و یا بر ضد و یا در دشمنی با آن ذات مقدس.

این بدین معنی است که:

با گوش، آنچه را که او خالق یکتا؛ دوست ندارد، نشنویم.

با زبان، آنچه را که او رب العزت؛ راضی نیست، نچشیم و نگوییم.

با چشمان، آنچه را که او ذات بینا؛ حرام شمرده، تماشا نه‌نماییم.

یگانه راه چاره و علاج از چشم‌چرانی همین است که از حق تعالی خوف داشته باشیم و خود را از حرام نگاه کردن محفوظ  داریم، بخاطر اینکه رعایت این امرالهی موجب سعادات دنیا و اخرت انسان می‌گردد.

یکی دیگر از علاجی را  که علما ء برای جلوگیری و راه نجات برای چشم‌چرانی توصیه نموده اند هما ن علاجی منطقی است  که پیامبر بزرگوار حضرت محمد صلی الله علیه وسلم، یک هزار و چارصد سال قبل برای بشریت اعلان کرد، که عبارت از ازدواج  شرعی و اسلامی و در سایۀ تفاهم مشترک می باشد.

پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرمایند: « یا معشر الشباب من استطاع منکم الباءه فلیتزوج، فانه اغض للبصر و احصن للفرج، و من لم یستطع فعلیه بالصوم فانه لم وجاء ».

ترجمه: ای جوانان، هر یک از شما  که توان ازدواج را داشته باشد، باید ازدواج کنید! چون ازدواج چشم را بیشتر از هر چیز نگه می‌دارد و شرمگاه را بیشتر محافظت می‌کند، و هر که این توان را ندارد  به او گرفتن روزه پیشنهاد می شود، چون روزه قاطع غریزه است.

راه دیگری که علماء برای جلوگیری از مرض مُهلک چشم‌چرانی پیشنهاد نموده اند، عبارت از تزکیه و پاکی  باطن « نفس » است! البته با تزکیه نفس می توان به سعادت انسانی رسید و هم چنان بنا بر احکام و دساتیر کتاب الله و سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم است، می‌تواند خود را از این مرضِ حرام نجات داد.

حق تعالی در سوره شمس قرآن عظیم الشان میفرماید: قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا ﴿۹﴾ وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ﴿۱۰﴾

ترجمه: به یقین رستگار شد کسی که نفس خود را پاک و صاف کرد، و به یقین زیان دید کسی که نفس خود را آلوده  کرد.) (: آیه :  ۹ و ۱۰ سوره شمس ).

علماء و مفسرین در مورد تزکیه نفس می نویسند که؛ انسان زمانی می‌تواند نفس خویش را تزکیه کند که از تمام پلیدی‌ها دوری جوید، و به عقاید اصلی  دین مقدس اسلام معتقد گردد، نه چیزى بر آنها زیاد کند و نه چیزی از آنها کم نماید؛ نه دست به بدعت بزند و نه چیزی را بنام دین که در اصل دین هیچ اساسی ندارد، قبول نماید.

انسان زمانی می تواند به تزکیه نفس « باطن » دست یابد که؛ از اخلاقِ رذیله و پلید  و دور از کرامتِ انسانی مانند: « کبر، حسد، ریا، حرص، بخل و خود خواهی … » دوری جوید و از انجام گناه خود داری کند، و به جمیع صفات پسندیده  و اخلاق فاضله و ملکات حسنه ملبس گردد.

در نهایت امر باید گفت که: چشم‌چرانی تیر زهرآلود و شیطانی است! انسان زمانی میتواند از آن نجات یابد و یا به  لذت و راحت دست یابد، که خواهشات نفسانی خویش را داخل چوکات  شرعی نموده و بطور واقعی مطابق بر دساتیر اسلامی عمل نماید.

ای پروردگار مهربان!

ما را از مرض چشم‌چرانی، نگه‌دار و برای ما قوت ایمان نصیب فرما تا دیدِ چشمِ خویش را از محرمات نگه‌داشته و خود را از این مرض نجات دهیم.

*مـدیـــر مرکزمطـالعات سـتراتیژیک افـغان و
مسؤول مرکز کلتوری دحــق لاره- جـرمـنی