مواضعی که یک مؤمن نسبت به پیامبر اسلام ﷺ باید داشته باشد:
تصدیق پیامبر ﷺ
مسلمان، پیامبر ﷺ را در هر خبری که اعلام کند، تصدیق می‌کند؛ زیرا می‌داند او از جانب پروردگارش آمده و براساس وحی سخن می‌گوید:
«وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى» [نجم/۴و۳]
(و از روی هوی و هوس سخن نمی‌گوید. آن [قرآن] جز وحی نیست، که به او وحی می‌شود.)
فرمان‌برداری از پیامبر ﷺ
خداوند متعال می‌فرماید:
«وَإِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا» [نور/۵۴]
(اگر فرمانبرش باشید، راه یاب می‌شوید.)
در آیه‌ای دیگر، اطاعت از پیامبر ﷺ را همدوش اطاعت خود قرار داده، که این نشانگر ارزش و اعتباری است که خدای متعال برای پیامبرش قایل است:
«مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ» [نساء/۸۰]
(هرکس از پیامبر فرمان برد، از خدا فرمان برده است.)
خدای متعال همچنین درباره‌ی بدفرجامی رویگردانی از پیامبرش، هشدار می‌دهد و می‌فرماید:
«…فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» [نور/۶۳]
(… پس باید کسانی که از فرمان او [پیامبر] سرباز می‌زنند، برحذر باشند از این که فتنه و بلایی گریبان‌گیرشان شود و یا عذابی دردناک بدیشان رسد.)
دوست داشتن پیامبر ﷺ
امام بخاری و امام مسلم از پیامبر ﷺ چنین نقل کرده‌اند:
«لا يُؤمِنُ أحَدُكُم حتّى أكونَ أحَبَّ إلَيهِ من ولدِهِ و والدِهِ و النّاسِ أجْمَعينَ»
(ایمان هیچ کدام از شما کامل نمی‌شود، مگر آن‌گاه که من در نزد او از فرزند و پدرش و تمام مردم محبوب‌تر باشم.)
در جایی دیگر، از انس نقل شده است که:
مردی از پیامبر ﷺ پرسید: قیامت کی فرا می‌رسید پیامبر ﷺ فرمود:«وَما أَعدَدتَ لَها»، «چه توشه‌ای برای‌اش اندوخته‌ای؟» مرد پاسخ داد: حقیقتاً چيزی آماده نکرده‌ام، اما خدای متعال و پیام‌آورش را دوست دارم. پیامبر ﷺ فرمود:«أنت مع من أحببت»، «تو با کسانی خواهی بود که دوستشان داشته‌ای». انس می‌گوید: هیچ چیز به اندازه‌ی این فرمایش پیامبرﷺ که «تو با کسانی خواهی بود که دوستشان داشته‌ای» ما را خوش‌حال نکرد. سپس می‌گوید: من دوستدار پیامبر ﷺ و ابوبکر و عمر هستم و امیدوارم به سبب علاقه‌ام به ایشان همراه و همدم آنان شوم.
سرمشق قرار دادن پیامبر ﷺ
لازمه‌ی مسلمانی، سر عشق قرار دادن اخلاق پیامبر اکرم ﷺ و الگوبرداری از سبک زندگی ایشان است؛ چنان که در قرآن آمده است:
«لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا» [احزاب/۲۱]
«براستی برای شما در [سنت و سیره] رسول خدا، الگوی نیکویی است، برای کسی که به خدا و روز آخرت امید داشته باشد و خدا را بسیار یاد کند.»
صلوات فرستادن بر پیامبر ﷺ
مسلمان، بسیار بر پیامبر ﷺ صلوات می‌فرستد؛ به ویژه زمانی که نام‌اش به میان آید:
«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» [احزاب/۵۶] «همانا خدا و فرشتگان‌اش بر پیامبر درود می‌فرستند؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید [شما نیز] بر او درود بفرستید و چنان که باید [بر او] سلام گویید و از فرامین او اطاعت کنید.»
پیامبر ﷺ درباره‌ی فرستادن صلوات چنین می‌فرماید:
«من صلی علی واحده صلی الله علیه عشرا»، «هر کس بر من یک صلوات بفرستد، خداوند ده صلوات بر او خواهد فرستاد.» همچنین فرموده است:
«البَخيلُ مَن ذُكِرتُ عِندَهُ فَلَم يُصَلّ عَلَيّ»، «بخيل، کسی است که نام من در حضورش برده شود و بر من صلوات نفرستد.»
مستحب است که روز و شب جمعه، پس از اذان، در پایان شهادتین و یا هر گاه که نام پیامبرﷺ به میان آمد، بر ایشان صلوات بفرستیم.
صلوات انواع فراوانی دارد، که یکی از آن‌ها این است:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ»
دعا برای پیامبر ﷺ
پیامبر ﷺ فرموده‌اند:
«هر گاه ندای مؤذّن را شنیدید، شما نیز گفته‌های‌اش را تکرار کنید و سپس بر من صلوات بفرستید که هرکس بر من صلواتی بفرستد، خداوند بر او ده صلوات خواهد فرستاد؛ سپس برای من از خدا مقام «وسیله» را طلب کنید که مرتبه‌ای است در بهشت و فقط شایسته‌ی یکی از بندگان خدای متعال است که امیدوارم آن بنده من باشم؛ پس هر کس چنین کند، از شفاعت من بهره‌مند خواهد شد.»
اما در حدیث دیگر چنین آمده است:
هرکس به هنگام شنیدن اذان این دعا را بخواند، روز قیامت از شفاعت من بهره‌مند خواهد شد: «اَللّهُمّ رَبّ هذِهِ الدّعوَةِ التّامّة والصّلاةِ القائمَةِ آتِ مُحَمّداً الوَسيلَةَ والفَضِيلَةَ وابعَثهّ مَقاماً محموداً الّذي وَعَدتَهُ»، «پروردگارا! ای صاحب این پیام جامع و پرمعنا و ای صاحب این نماز در حال برپاشدن! به محّمد وسیله و لطف عطا کن و جایگاه ستوده‌ای را که خود وعده داده‌ای، به او ارزانی دار!»
احیای سنت ایشان
سنت پیامبر ﷺ شامل اقوال و کرداری است که از ایشان نقل شده است. مسلمان، با اشتیاق و جدیت تمام در اجرای سنت و پای‌بندی به آن می‌کوشد و اگر مردم یکی از سنت‌های ایشان را ترک یا فراموش کردند، باید برای احیای آن تلاش کند؛ زیرا پیامبر ﷺ فرموده‌اند:
«مَن أَحيا سُنّةً مِن سُنّتي فَعَمِلَ بِهَا الناسُ كان لَهُ مِثل ُأَجرِ مَن عَمِلَ بِها لا ينقصُ مِن أُجورِهِم شَي‌ءٌ»
«هر کسی یکی از سنت‌هایم را احیا کند و مردم به آن عمل کنند، به اندازه‌ی پاداش همه‌ی کسانی که به آن عمل می‌کنند، پاداش خواهد گرفت، بی‌آن که از پاداش دیگران کاسته شود.»
پیامبر ﷺ و همچنین فرموده‌اند:
«فَاِنّهُ مَن يعِش مِنكُم بَعدي فَسَيري اختلافاً كثيراً، فَعَلَيكُم بِسُنّتي وسُنّهِ الخُلَفاءِ المهديين الرّاشدين، تَمَسّكوا بِها و عَضّوا عَلَیها بالنّواجِذِ. وَ اِياكُم و مُحدَثاتِ الأُمُورِ فَاِنّ كُلّ مُحدَثَةٍ بِدعَةٌ و كُلّ بِدعَةٍ ضَلالَةٌ»، «هر کس از شما که پس از من زنده بماند اختلافات فراوانی خواهد دید؛ پس بر شما باد سُنّت من و سنت جانشینان راه‌یافته و نیک‌روش من؛ بدان پایبند باشید و با دندان آن را محکم نگهدارید! مراقب امور نوپديد باشید! که هر امر تازه‌ای در دین، بدعت است و هر بدعتی گمراهی!»
دوست داشتن اصحاب پیامبر ﷺ
مسلمان، اصحاب پیامبر ﷺ را دوست می‌دارد و به آنان احترام می‌گذارد. زیرا پیامبر ﷺ فرموده‌اند: «لَو أنفَق أحَدُكُم مِثلِ أُحُدٍ ذَهَباً مَا بَلَغ مُدّ أَحَدِهِم ولا نَصيفِه»
«اگر هر یک از شما به اندازه کوه احد طلا انفاق کند به اندازه یک کف دست یا نصف کف دست انفاق آن‌ها برابری نمی‌کند.»
نشانه‌ی دوست داشتن اصحاب این است که با شنیدن نام هر یک از آن‌ها، برای‌اش دعای خیر کنیم و«رضي الله عنهم» بگوییم، درگیری و اختلافشان را دستاویزی برای بی‌احترامی به ساحتشان قرار ندهیم و آن را مایه‌ی تفرق و تبعیض تلفی نکنیم.
شناختن سیره‌ی پیامبرﷺ
مسلمان، مشتاق آگاهی از سر گذشت پیامبر ﷺ است و این امر، او را به ادامه‌ی حرکت بر مسیر نبوی وامی‌دارد.
احتیاط در نقل گفته‌های پیامبر ﷺ
مسلمان، هیچ یک از احادیث منقول از پیامبر ﷺ را، جز در صورت احراز صحت آن، روایت نمی‌کند و اگر حدیثی ضعیف باشد، مردم را از ضعف آن آگاه می‌کند و به احادیث جعلی که کذّابان از اقوال ایشان روایت کرده‌اند، استناد نمی‌کند، مبادا که در شمار آن‌ها درآید:
«مَن حَدّثَ عَنّي حَديثاً يَرَي اَنّهُ كَذِبٌ، فَهُوَ اَحَدُ الكَذّابين»
«هر کس آگاهانه حدیثی جعلی را از من نقل کند، خود نیز از کذّابان و دروغ‌گویان به حساب می‌آید.»
مسلمان باید فرموده‌های رسول الله ﷺ را با مراعات دقت و وسواس و بدون تغییر، گزارش کند؛ تا از این دعای پیامبر ﷺ بهره‌مند گردد:
«نَضّرَ اللهُ امرَ ءاًسَمِعَ مِنّا حديثاً فَبَلّغهُ، فَرُبّ مُبَلّغ اَحفَظُ من سامعٍ»، «خدای متعال شاداب گرداند کسی که سخني را از ما بشنود و آن‌را ترویج کند، چه بسا آن‌که سخنی به او می‌رسد در فهم و مراعات آن از شنونده‌ی اولیه، جدی‌تر باشد.»
حمایت از پیامبر ﷺ
مسلمان با یاری‌رسانی به اسلام و پیروی از اقوال و اعمال پیامبر ﷺ و احیای سنت نبوی، به حمایت از پیامبر ﷺ می‌پردازد؛ چنان‌که در قرآن آمده است:
«الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» [اعراف/۱۵۷]
«کسانی که از فرستاده و پیامبر اُمّی که نام او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند، پیروی می‌کنند، [آن پیامبری که] آنان را به معروف فرمان می‌دهد و از منکر باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر ایشان حلال و ناپاکیزه‌ها را برایشان حرام می‌گرداند، و بارهای گران و قیدوبندهایی که بر ایشان بود از دوش‌شان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آوردند و حمایت‌اش کردند و یاری‌اش نمودند و از نوری (قرآن) که به همراه او نازل شده بود و پیروی کردند، ایشان همان رستگارانند.»
احترام به اهل بیت ایشان
پیامبر ﷺ در یکی از گفتارهای‌اش مسلمانان را به احترام نهادن به اهل بیت نبوی سفارش و تشویق فرموده است:
«فَاَهلَ بيتي، اُذَكّرُكُمُ اللهَ في اهل بيتي، اُذَكّرُكُمُ اللهَ في اهل بيتي، اُذَكّرُكُمُ اللهَ في اهل بيتي!»
«و اما درباره‌ی اهل بیتم، در رفتار با اهل بیتم خدا را فراموش نکنید! در رفتار با اهل بیتم خدا را فراموش نکنید! در رفتار با اهل بیتم خدا را فراموش نکنید!»
منظور از اهل بیت، هم‌چنان که از لفظش پیداست، کسانی که در خانه پیامبر بوده‌اند و به استناد آیات ۳۴-۲۸ سوره‌ی احزاب، که با خطاب (یا نساءَ النبی) است، منحصر به زنان پیامبر می‌باشد. اما در حدیثی که مشهور به حدیث کساء است، آمده که پیامبر ﷺ برای علی، فاطمه، حسن و حسین دعا فرمود تا خداوند آن‌ها را از اهل بیت وی محسوب کند.
منبع: کتاب شناخت اسلام
