شناخت وجود الله عزوجل:
سؤال: وجود الله تعالي را چگونه بشناسيم؟
جواب: هنگامي که از دور مشاهده مي‌کنيد موتري در حال حرکت است، و يا طياره‌اي در حال پرواز، با تاکيد خواهيد گفت که کسي در اين موتر موجود است که پيچ و خم‌هاي راه را درست مي‌داند و موتر را در آن اداره مي‌کند و با تأکيد در مورد طياره خواهيد گفت که توسط پيلوطي اداره مي‌شود.
سؤال: چگونه در مورد موتر و هواپيما تأکيد مي‌ورزيم که کسي در آن موجود است؟
جواب: چون اگر راننده‌اي در موتر موجود نمي‌بود، موتر نمي‌توانست اين پيچ و خم‌ها را به صورت درست طي نمايد. و اگر در هواپيما کسي که آن را به صورت درست اداره کند نمي‌بود هواپيما نمي‌توانست به صورت درست از يک کشور به کشور ديگر پرواز نمايد.
سؤال: پس چگونه وجود الله تعالي را مي‌شناسيم؟
جواب: بي‌گمان الله متعال ذاتي است که آفتاب، مهتاب، ستارگان و سيارات را به حرکت انداخته و شب و روز را به وجود مي‌آورد و او آفرينندة تمام مخلوقات است؛ پس بدون شک الله متعال موجود است.
سؤال: دليل چيست؟
جواب: اگر – نعوذ بالله- الله جل‌جلاله موجود نمي‌بود، پس آفتاب، مهتاب، ستارگان، سيارات، شب و روز، هر وقت مي‌خواستند حرکت مي‌کردند و هر وقت مي‌خواستند از حرکت باز مي‌ماندند، و در نتيجه تمامي مخلوقات از بين مي‌رفتند؛ در حقيقت مخلوقات خود به خودي به وجود نمي‌آيند و اگر آفرينندة نداشته باشند، هستي نمي‌يابند.
{أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ. أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَلْ لَا يُوقِنُونَ} [الطور:35-36]
(آيا ايشان بدون هيچ‌گونه خالقي آفريده شده‌اند؟ و يا اين كه خودشان آفريدگارند؟ يا اين كه آنان آسمان‌ها و زمين را آفريده‌اند؟! بلكه ايشان طالب يقين نيستند).
شناخت صفات الله جل‌جلاله:
سؤال: صفات الله عزوجل را چگونه مي‌توان شناخت؟
جواب: صفات الله متعال را از طريق تفکر در آفريده‌هاي الله متعال و از طريق پيامبران الهي مي‌توان شناخت.
الله جل‌جلاله مي‌فرمايد:
{إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ. وَفِي خَلْقِكُمْ وَمَا يَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ} [الجاثية:3-4]
(بدون شكّ در آسمان‌ها و زمين دلايل و نشانه‌هاي فراواني [بر وجود خدا] است براي مؤمنان. همچنين در آفرينش شما و نيز در آفرينش جنبندگاني كه خداوند در سراسر زمين پراكنده ميسازد نشانه‌هاي بزرگ و دلايل قوي است براي آنان كه اهل يقين هستند).
سؤال: چگونه صفات الله تعالي را از طريق تفکر در مخلوقاتش مي‌توان شناخت؟
جواب: به طور نمونه اگر در مورد موتري که انسان ميسازد فکر نماييم خواهيم ديد:
- آهني که در موتر به کار رفته گواه بر آن است که سازندة آن داراي آهن است و ديگر اين که سازندة آن توان دارد تا آهن‌ها را در کنار هم قرار داده و موتري را بسازد که ما مي‌بينيم.
- شيشه‌اي که در آن به کار رفته شاهد بر آن است که سازندة آن داراي شيشه است و اين که آن را به اشکال مختلفي در موتر به کار مي‌برد و گروپ‌ها را با آن پوشش مي‌دهد؛ اين کارها نشان توانايي و قدرت او در اين عرصه است.
- داراي لين‌هاي است که برق به وسيلة آن انتقال مي‌يابد.
- داراي دانش سازندگي تمامي اجزاي آن است.
- داراي آگاهي مهندسي و سازندگي در ساختن آن است.
- داراي ارادة قوي در ساختن موتر از موادي است که موتر از آن ساخته مي‌شود.
- و اين چنين مي‌توان ويژگي‌هاي زيادي را براي سازندة موتر بر شمرد.
سؤال: اين مثال چه ارتباطي به شناخت صفات الله دارد؟
جواب: چنان که از تفکر در مورد موتر به ويژگي‌هاي زياد سازندة آن پي برديم – و لله المثل الاعلي-، از تفکر در مورد آفريده‌هاي پروردگار عالم نيز مي‌توان به صفات الله تعالي پي برد.
- حکمت را در تمامي مخلوقات الله متعالي مشاهده مي‌نماييم که گواه بر سازندة حکيم است.
- مهارت و آگاهي را در مخلوقات الهي مشاهده مي‌کنيم که اين دلالت بر سازندة خبير و آگاه به رازهاي نهاني دارد.
- قوت و قدرت را در آفريده‌هاي پروردگار عظيم مي‌بينيم که اين نيز گواه بر آن است که آفريدگار اين مخلوقات بسيار قوي و نيرومند است.
- صورت‌هاي جديدي در بين مخلوقات الهي مشاهده مي‌نماييم که گواه بر سازنده‌اي است که داراي صفاتي چون صورت دادن و زيباآفريني است.
- هدايت و راهنمايي را در بين آفريده‌هاي الهي مي‌بينيم که دلالت بر سازندة هدايت‌گر مي‌کند.
- زندگي را در اکثر مخلوقات الله تعالي مشاهده مي‌نماييم که گواه بر سازندة حيات‌بخش است.
- علم و دانش را در اغلب آفريده‌هاي الهي مشاهده مي‌نماييم که گواه بر آفرينندة عليم است.
- هوشياري و حفظ را بر تمامي آفريده‌هاي الله تعالي مي‌بينيم که گواه بر آفريدگاري حفيظ است.
- تدبير روزي را در بسياري از مخلوقات الهي مشاهده مي‌نماييم که اين خود گواه بر پروردگاري رزاق است.
- نظم و قوانين يگانه را در جهان هستي مشاهده مي‌نماييم که گواه بر آفريدگاري واحد است.
- به اين ترتيب هنگامي که در آفريده‌هاي الهي تفکر نماييم خواهيم فهميد که الله عزوجل پروردگاري است: حکيم، خبير، قوي، صورت‌دهنده، هدايت‌گر، زندگي‌بخش، دانا، حفاظت‌کننده، روزي‌دهنده و يگانه.
سؤال: آيا مي‌توان تمام صفات الهي را به وسيلة تفکر در مخلوقاتش دانست؟
جواب: خير؛ نمي‌توان شناخت.
سؤال: به چه دليل؟
جواب: هنگامي که ما در مورد موتر مي‌انديشيم, مي‌دانيم که سازندة آن داراي ويژگي‌هاي قدرت، علم، مهارت، دانايي و اراده است، و اين که آهن، شيشه، لين‌هاي برق و ديگر موادي که براي ساخت موتر به کار مي‌رود را دارد؛ اما نمي‌دانيم که آيا سازندة آن کريم است و يا بخيل، بلند است و يا کوتاه، ما را دوست دارد و يا از ما بدش مي‌آيد، ظالم است و يا عادل؟.
اين چنين – ولله مثل الاعلي- ممکن است که ما برخي صفات الله متعال را از طريق تفکر و تأمل در آفريده‌هايش بشناسيم، و لکن اکثر صفات الهي براي ما ناشناخته مي‌ماند؛ ما از تفکر در مخلوقات الله تعالي نمي‌فهميم که چرا آفريده شده‌ايم؟ و براي چه مي‌ميريم؟. چنان که ممکن نيست از طريق تفکر در مخلوقات خدا، صفات بزرگش را بشناسيم؛ صفاتي مثل: مستحق عبادت بودن، مقدس بودن، بلندمرتبه بودن، حساب‌گيرنده و انتقام‌گيرنده بودن و بخشايش‌گر بودن الله جل‌جلاله را؛ اين صفات را فقط به وسيلة تعليم الله سبحانه‌وتعالي مي‌توان شناخت.
سؤال: پس چگونه مي‌توانيم صفاتي را که از ما ناشناخته مانده است، بدانيم؟
جواب: از طريق فرستادگان الهي؛ کساني که تمام موضوعاتي را که پروردگار ما مي‌خواهد در مورد او بدانيم، به ما آموزش مي‌دهند. الله متعال مي‌فرمايد:
{وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ} [البقرة:255]
(چيزي از علم او را به دست نمي‌آورند جز آن مقداري را كه وي بخواهد).
خلاصة بحث:
- وقتي موتري را ببينيم که به صورت صحيح حرکت مي‌کند و در مسير حرکت اداره مي‌شود و يا طياره را ببينيم که به صورت درست اداره مي‌شود، به وجود رانندة موتر و پيلوط طياره پي مي‌بريم.
- هنگامي که سير منظمي را در منظومة شمسي، آفتاب، مهتاب، سيارات، ستارگان، شب و روز مشاهده مي‌نماييم، و آفرينش منظم و دقيق مخلوقات را مي‌بينيم، به وجود الله تعالي پي مي‌بريم.
- اگر – معاذ الله- آفريدگاري نمي‌بود، تمامي مخلوقات هم موجود نبودند.
- به طور مثال زماني که به موتر مي‌انديشيم پي مي‌بريم که سازندة آن داراي آهن، سيم، و ديگر موادي مي‌باشد که در ساختن موتر به کار مي‌رود؛ و داراي دانش ساختن موتر، قدرت سازندگي، اراده و آگاهي مهندسي نيز مي‌باشد.
- و هنگامي که در مورد آفريده‌هاي الله متعال بينديشيم، خواهيم فهميد که حکمت موجود در آنها، از خالق حکيم است؛ و مهارت به‌کاررفته در آنها، از ذات ماهر است؛ و نيروي موجود در آنها، از پروردگار قوي است؛ و اشکال شگفت‌آور آنها، از پروردگار صورت‌دهندة زيبا است؛ و هدايت‌شان، از خالق هدايت‌گر است؛ و زندگي آنها، از ذات هميشه زنده است؛ و دانش آنها از خداوند عليم و دانا است؛ و حفظ‌شان از پروردگار حفيظ است؛ و روزي آنها، از ذات روزي‌دهنده است؛ و بالآخره نظم و انضباط منسجم و يگانه‌اي که در جهان هستي مشاهده مي‌شود، از ذات واحد و يگانه است.
- پيامبران عليهم‌السلام را فرستاده تا براي ما چيزهاي را که در مورد صفات و اوامرش نمي‌دانيم آموزش دهند.
======================================================================
عقيدة اسلامي
نويسنده: عبدالمجيد زنداني
مترجم: نعـمت الله سبحاني
