{إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لَا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسَابِ} [غافر:27]
(من به پروردگار خود و پروردگار شما پناه مي‌برم از دست هر متكبّري كه به روز حساب و كتاب [قيامت] ايمان نداشته باشد).
سؤال: زندگي آدميان به چند بخش تقسيم مي‌شود؟
جواب: زندگي آدميان به دو بخش تقسيم مي‌شود: زندگي کوتاه‌مدت در دنياي عمل و زندگي جاويد در منزل آخرت.
دار عمل:
سؤال: دار عمل چيست؟
جواب: دار عمل اين کرة خاکي است که در آن مدت کوتاهي به سر مي‌بريم، اين مهلتي است که براي ما داده شده است تا آن گونه که مي‌خواهيم عمل نماييم؛ زندگي ما در اين دنيا مدت محدود و مشخصي را در بر مي‌گيرد، چنان چه امت‌هاي گذشته در آن به سر برده‌اند.
الله متعالي مي‌فرمايد:
{أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا. وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيرًا} [فاطر:44-45]
(آيا در زمين به گشت‌وگذار نمي‌پردازند تا ببينند فرجام كار پيشينيان به كجا كشيده است، در حالي كه آنان از اينان قدرت و قوت بيشتري داشته‌اند؟ هيچ چيزي چه در آسمان‌ها و چه در زمين خدا را درمانده و ناتوان نخواهد كرد. چرا كه او بسيار فرزانه و خيلي قدرتمند است. هر گاه خداوند مردمان را در برابر كارهايي كه مي‌كنند به كيفر برساند، انساني را بر روي زمين باقي نخواهد گذاشت. وليكن خداوند ايشان را تا سررسيد زمان معيّني [كه قيامت است] به تأخير مي‌اندازد. وقتي كه مدّت مشخّصة ايشان فرا رسيد، خداوند بندگان خود را ديده است [و از گفتار و كردار و پندار ايشان باخبر بوده است، لذا چنان كه بايد پاداش آنان را مي‌دهد).
هر روزي که بر ما مي‌گذرد از مهلت در دنيا کم مي‌شود و ما به سراي آخرت نزديک‌تر مي‌شويم، و هنگامي که اين مهلت به پايان برسد فکر مي‌کنيم که زندگي گذشتة ما به اندازة يک لحظه بوده است.
الله تعالي مي‌فرمايد:
{وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ كَأَنْ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِنَ النَّهَارِ يَتَعَارَفُونَ بَيْنَهُمْ قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ} [يونس:45]
([اي پيغمبر! ايشان را بترسان از] روزي كه آنان را گرد مي‌آورد، انگار جز ساعتي از روز [در دنيا نبوده‌اند و] نمانده‌اند [تنها بدان اندازه] كه با همديگر آشنا شوند، به راستي كساني زيانبارند كه رويارويي با خدا را تكذيب كرده‌اند و راهياب نبوده‌اند).
دار جزا:
سؤال: سراي آخرت چيست؟
جواب: دار جزا همان سراي آخرت است، سراي که انسان نتيجة آن چه را که قبلاً در دنيا فرستاده است در آنجا مي‌يابد، و پاداش آن چه را انجام داده است مي‌بيند.
مرگ: انتقال انسان از منزل دنيا به منزل آخرت است، پس نسلي که اکنون در روي زمين زندگي مي‌کنند بعد از صد سال اکثر آن به دنياي ديگر منتقل مي‌شوند، و شما نيز يکي از آنان مي‌باشيد که پاداش و يا سزاي عمل خود را مي‌بيند.
الله متعال مي‌فرمايد:
{قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ. وَلَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ} [السجدة:11-12]
(فرشتة مرگ كه بر شما گماشته شده است، به سراغ‌تان مي‌آيد و جان شما را مي‌گيرد، سپس به سوي پروردگارتان بازگردانده مي‌شويد. اگر [مي‌شد] ببيني گناهكاران را در آن هنگامي كه در پيشگاه پروردگارشان سر به زير افكنده‌اند و مي‌گويند: پروردگارا! ديديم و شنيديم، پس ما را [به جهان] بازگردان تا عمل صالح انجام دهيم. ما [به قيامت و فرمودة پيغمبرانت] يقين كامل داريم).
{وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ. وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ. قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ. وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ. وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشَاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ } [الزمر:70-74]
(و به تمام و كمال سزا و جزاي هر كاري را كه انسان كرده است بدو داده مي‌شود، و خدا بهتر مي‌داند كه آنان چه كارهايي را مي‌كرده‌اند. و كافران به سوي دوزخ گروه گروه رانده مي‌شوند و هنگامي كه بدانجا رسيدند درهاي آن به رويشان گشوده مي‌گردد و نگهبانان دوزخ بديشان مي‌گويند: آيا پيغمبراني از جنس خودتان به ميان‌تان نيامده‌اند تا آيه‌هاي پروردگارتان را براي شما بخوانند و شما را از رويارويي چنين روزي بترسانند؟ مي‌گويند: بلي! وليكن فرمان عذاب بر كافران ثابت و قطعي است. بديشان گفته مي‌شود: از درهاي دوزخ داخل شويد. جاويدانه در آن مي‌مانيد. جايگاه متكبّران چه بد جايگاهي است. و كساني كه از پروردگارشان مي‌پرهيزند، گروه گروه به سوي بهشت رهنمود مي‌شوند تا بدان‌گاه كه به بهشت مي‌رسند، بهشتي كه درهاي آن باز است. بدين هنگام نگاهبانان بهشت بديشان مي‌گويند: درودتان باد! خوب بوده‌ايد و به نيكي زيسته‌ايد، پس خوش باشيد و داخل بهشت شويد و جاودانه در آن بمانيد. و مي‌گويند: سپاس و ستايش خداوندي را سزا است كه با ما به وعده خويش وفا كرد و سرزمين [بهشت] را از آن ما نموده است تا در هر جايي از بهشت كه بخواهيم منزل گزينيم و به سر بريم. پاداش عمل كنندگان چه خوب و جالب است!).
روز آخرت مقتضاي عدل الهي است:
سؤال: دليل شخص مسلمان بر ايمان داشتن به روز آخرت چيست؟
جواب: مهم‌ترين دليل در اين زمينه پيامبران الهي مي‌باشند، کساني که راستي و صداقت‌شان را براي بشريت تقديم نمودند و کلام پروردگار مان را به ما رساندند، کلام آفريدگار جنت و دوزخ را؛ الله متعال خودش در مورد حقايق آخرت براي ما خبر داده است، و دلايل عقلي نيز در اين زمينه موجود است.
سؤال: دلايل عقلي در اين زمينه چيست؟
جواب: دلايل عقلي زياد است که ما در اين جا به ذکر يکي از آنها اکتفا مي‌نمايم، و آن دليل عدل الهي است.
سؤال: دليل عدل الهي چيست؟
جواب: انسان فطرتاً عدالت را دوست دارد و از ظلم بد مي‌برد؛ آفريدگاري که محبت عدالت را در وجود انسان نهاده، خالق و آفرينندة خود انسان نيز هست و شکي نيست که آفريدگار کامل‌تر و بزرگ‌تر از آفريده‌هايش مي‌باشد؛ وله المثل الاعلي.
بنا بر اين:
- عدالت الهي کامل‌تر از عدالت آفريده‌اش (انسان) است.
- پس هنگامي که عدالت انساني در بين ظالم و مظلوم، قاتل و مقتول، فرمان‌بر و گردن‌کش تفکيک قايل است و آن را برابر نمي‌داند.
بنا بر اين:
عدالت الهي که به طريق اولي از عدل انسان بيشتر است، اقتضا مي‌کند که: بين ظالم و مظلوم، قاتل و مقتول، فرمان‌بردار و سرکش، مومن و کافر و نيکوکار و نافرمان، برابري قايل نباشد و آنها را از هم تفکيک نمايد.
الله متعال مي‌فرمايد:
{وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا بَاطِلًا ذَلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ. أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ} [ص:27-28]
(ما آسمان‌ها و زمين و چيزهايي را كه در بين آن دو تا است بيهوده نيافريده‌ايم. اين، گمان كافران است. واي بر كافران! به آتش دوزخ دچار مي‌آيند. آيا كساني را كه ايمان مي‌آورند و كارهاي شايسته انجام مي‌دهند، همچون تباهكاران به شمار آوريم؟ و يا اين كه پرهيزگاران را با بزهكاران برابر داريم)؟
هر چند ما عدالت کامل، انصاف کامل و يا مجازات کافي را براي اعمال انسان‌ها در دنيا نمي‌يابيم، نبايد در مورد عدالت الهي شک نماييم، زيرا ما ايمان داريم که حساب و کتاب در اين دنيا نيست بلکه حساب و کتاب در سراي آخرت است چنان که پيامبران الهي از آن خبر داده‌اند.
خلاصة بحث:
- زندگي بشري به دو بخش تقسيم مي‌شود، منزل کار و کوشش که کوتاه است، و منزل پاداش و جزا که جاويدان است؛ اين دنيا سراي عمل است و آخرت سراي پاداش است؛ و مرگ ما را از دار عمل به دار جزا انتقال مي‌دهد.
- کسي که در اين دنيا عمل شايسته‌اي را انجام دهد، الله متعال پاداش او را مي‌دهد، و کسي که کار ناشايست انجام دهد الله متعال او را عذاب مي‌کند؛ الله جل‌جلاله براي بشر پيام‌آوراني را همراه با دلايل فرستاده است تا پيام او را براي انسان‌ها برسانند و از سرانجام کارشان که در سراي بازپسين رخ مي‌دهد آگاه‌شان نمايند.
- عدالت الهي کامل‌تر از عدالت انساني است، و از مقتضيات عدالت، عدم برابري انسان نيکوکار و بدکردار است؛ در دنيا پاداش کاملي براي شخص نيکوکار داده نمي‌شود، چنان که براي انسان بدکردار عذاب کافي داده نمي‌شود، چرا که الله متعال روز خاصي را براي پاداش نيکوکاران و عذاب بدکاران قرار داده است.
============================================
عقيدة اسلامي
نويسنده: عبدالمجيد زنداني
مترجم: نعـمت الله سبحاني
منبع: islahnet.com
