ايمان به فرشتگان، اعتقاد محكم به اين امر است كه خداوند فرشتگان را از نور آفريده كه فطرتاً براي طاعت و پرستش آفريده شده‌اند.
﴿لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ ٦﴾ [التحریم: 6].
«ملائكه هر چه خداوند به آنها امر مي‌كند نافرماني نمي‌كنند و هر چه امر مي‌شوند انجام مي‌دهند».
شب و روز به ذكر و تسبيح خداوند مشغولند و هيچگاه خسته و ملول نمي‌شوند. تعدادشان را جز پروردگار كسي نميداند، و خداوند آنانرا به اعمال و وظايف مختلفي مكلف فرموده است.
در رابطه با ايمان به فرشتگان خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ﴾ [البقرة: 177].
«بلكه نيكو كار كسي است كه به خدا و روز قيامت و فرشتگان ايمان آورد».
و مي‌فرمايد:
﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِ﴾ [البقرة: 285]. «رسول (خدا) به آنچه از (سوي) پروردگارش بر او فرو فرستاده شده، ايمان آورده است و مؤمنان (هم). هر يك به خداوند و فرشتگانش و كتاب‌هايش و فرستادگانش ايمان آورده‌اند».
و در حديث مشهور آمده كه جبريلu از رسول خداص درباره ايمان و اسلام و احسان پرسيد كه حضرتشص درباره ايمان فرمودند: اينكه به خدا و فرشتگانش و كتاب‌هايش و پيامبرانش و روز رستاخيز و به تقدير اعم از خوب و بد آن ايمان و باور داشته باشي.
ايمان به فرشتگان دومين ركن از اركان ششگانة ايمان است كه به غير آن نه ايمان كسي كامل، و نه قبول مي‌گردد. مسلمانان در وجوب ايمان به فرشتگان اجماع كرده‌اند. پس اگر كسي از وجود آنان يا وجود بعضي از آنان كه خداوند آنرا ذكر فرموده منكر شود بدون شك كافر گرديده و با قرآن و سنت و اجماع امت مخالفت كرده است. كه در اين زمينه خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا ١٣٦﴾ [النساء: 136]. «هر كس به خدا و فرشتگانش و كتاب‌هايش و فرستادگانش و روز قيامت كافر شود بداند كه به گمراهي دور و درازي گرفتار آمده است».
ايمان به فرشتگان هم مجمل و هم مفصل است. ايمان مجمل چند چيز را در بر مي‌گيرد از جمله:
اول: اقرار به وجود آنان، و اينكه آنان مخلوقي از مخلوقات خداوند هستند كه آنان را براي پرستش خود آفريده و اينكه وجود آنان حقيقي است، و اينكه ما آنانرا نمي‌بينيم دليل نيست كه آنها وجود نداشته باشند، چقدر بسيارند مخلوقات كوچكي كه حقيقتا در جهان وجود دارند ولي ما آنها را نمي‌بينيم.
پيامبرص دو مرتبه حضرت جبريلu را به شكل حقيقيش ديده‌اند، و بعضي صحابهy بعضي فرشتگان را به شكل انسان ديده‌اند.
امام احمد در مسند از عبدالله بن مسعودب روايت مي‌كند كه فرمود:
«رَأَى رَسُولُ اللَّهِr جِبْرِيلَ فِى صُورَتِهِ وَلَهُ سِتُّمِائَةِ جَنَاحٍ كُلُّ جَنَاحٍ مِنْهَا قَدْ سَدَّ الأُفُقَ».
«رسول اللهص جبريلu را به شكل اصلي‌اش ديده‌اند كه ششصد بال داشت و هر بال آن افق را پوشيده بود».
و در حديث مشهور جبريل كه مسلم روايت كرده است ثابت شده كه جبريلu به شكل مردي آمد كه لباس‌هايش بشدت سفيد و موهايش به شدت سياه بود هيچ اثري از آثار سفر بر او ديده نمي‌شد و هيچ كدام از صحابه او را نمي‌شناخت.
دوم: همان مقام و منزلتي را به آنان دادن، كه خداوند به آنها داده است، يعني اينكه آنان بندگان مأموري از جانب خدايند، كه خداوند به آنان عزت بخشيده و درجاتشان را بلند فرموده و آنها را به خودش نزديك فرموده است، و اينكه بعضي از آنان پيام آور وحي الهي و بعضي ديگر مسؤليت‌هاي ديگري دارند، و جز كاري كه خداوند توانايي انجام دادن آنرا به آنان بخشيده توانايي هيچ كار ديگري را ندارند، آنان با اين وجود بدون اجازه خدا نه براي خودشان و نه براي ديگران مالك هيچ‌گونه نفع و ضرري نيستند، لذا به هيچ عنوان نه تنها هيچ صفتي از صفات ربوبيت را چنانكه نصاري درباره روح القدس (جبريلu) اعتقاد داشته به آنان نسبت دادن درست نيست، كه حتي انجام دادن ذره‌اي از انواع عبادت براي آنان، هرگز جايز نيست. خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَلَدٗاۗ سُبۡحَٰنَهُۥۚ بَلۡ عِبَادٞ مُّكۡرَمُونَ ٢٦ لَا يَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ وَهُم بِأَمۡرِهِۦ يَعۡمَلُونَ ٢٧﴾ [الأنبیاء: 26-27]. «گفتند خداوند فرزندي برگرفته است، او پاك (و منزه) است. بلكه (آن فرشتگان) بندگاني گرامي‌اند. در هيچ سخني بر او پيشي نمي‌گيرند و آنان به فرمان او كار مي‌كنند».
و مي‌فرمايد:
﴿لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ ٦﴾ [التحریم: 6].
«خداوند را در آنچه به آنان فرمان دهد، نافرماني نكنند. و آنچه را كه فرمان مي‌يابند، انجام مي‌دهند».
اينقدر ايمان (درباره فرشتگان) بر هر مرد و زن مسلمان واجب است كه هم بياموزند و هم به آن معتقد باشند و هيچ كس در اين باره معذور شناخته نمي‌شود.
اما ايمان مفصل به فرشتگان چند نكته را در بر مي‌گيرد از جمله:
خداوند متعال چنانكه جنيان را از آتش و آدم را از خاك آفريده، فرشتگان را از نور آفريده است و آفرينش فرشتگان قبل از آفرينش آدمu بوده است. در حديث آمده است كه:
«خُلِقَتِ المَلائِكَة مِنْ نُور وخُلِقَ الجَانُّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ وخُلِقَ آدَم ممَّا وُصِفَ لَكُم». صحيح مسلم.
يعني «فرشتگان از نور و جنيان از آتش شعله ور و آدم از آنچه برايتان توصيف گرديد آفريده شده‌اند».
فرشتگان مخلوقي هستند كه از بس زيادند جز خداوند متعال هيچ كسي نمي‌تواند تعداد آنان را بشمارد، در آسمان جاي چهار انگشت خالي نيست مگر اينكه فرشته‌اي ايستاده يا در حال سجده است، چنانكه هر روز هفتاد هزار فرشته به بيت المعمور در آسمان هفتم داخل مي‌شوند و ديگر تا قيامت نوبت به آنان نمي‌رسد، و در روز قيامت جهنم در حالي احضار مي‌شود كه هفتاد هزار لجام دارد و هر لجام آنرا هفتاد هزار فرشته مي‌كشند. شايد درك حقايق جز براي مؤمنان واقعي مشكل باشد لذا خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿وَمَا يَعۡلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ﴾ [المدثر: 31]. «(وشمار) سپاهيان پروردگارت را جز او (كسي) نميداند».
و در حديث صحيح آمده است حضرتشص فرمودند:
«أَطَّتِ السَّماءُ وَحُقَّ أَنْ تَئُطَّ، مَا فيها مَوضِع قَدَم إِلا وَ فيه مَلَك سَاجِدٌ اَو رَاكِعٌ». مسند احمد: 21133 و ترمذي: 2349
«آسمان به ناله درآمد و حق داشت كه بنالد، در همه جاي آن قدمگايي هم خالي نيست مگر اينكه فرشته‌اي در حال سجده يا ركوع است».
و درباره بيت المعمور فرمودند:
«يَدْخُلُهُ فِي كُل يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلف مَلَكٍ لا يَعُودُونَ إلَيه». صحيح بخاري و صحيح مسلم.
«هر روز هفتاد هزار فرشته در آن داخل مي‌شود و ديگر نوبت به آنان نمي‌رسد».
همچنين مي‌فرمايند:
«يُؤْتَى بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ زِمَامٍ مَعَ كُلِّ زِمَامٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ». صحيح مسلم
«در آن روز جهنم در حالي احضار مي‌شود كه هفتاد هزار لجام دارد، كه هر لجامي را هفتاد هزار فرشته مي‌كشد».
از اينجا عدد سرسام آور فرشتگان آشكار مي‌شود، مثلاً: تعداد اين فرشتگان به (4900.000.000) چهار هزار و نهصد ميليون فرشته مي‌رسد، پس بقية فرشتگان چقدر خواهند بود؟ پاك است پروردگاري كه آنان را آفريده و شمرده و بكار گماشته است.
واجب است كه به فرشتگاني كه خداوند در قرآن كريم و پيامبرص در سنت از آنان نام برده‌اند، ايمان داشته باشيم، بزرگترين آنان سه تا هستند.
اول: جبريلu كه جبرائيل نيز ناميده مي‌شود، او همان روح القدس است كه به پيامبران‡ وحي را مي‌رساند، وحيي كه دل‌ها با آن زنده مي‌شود.
دوم: ميكائيلu ميكال نيز ناميده مي‌شود، وي مأمور باران است، كه هر جايي خداوند به او دستور دهد مي‌باراند، باراني كه زمين با آن زنده مي‌شود.
سوم: اسرافيلu او مأمور دميدن در صور است كه بوسيلة آن پايان زندگي دنيا و آغاز زندگي آخرت اعلان مي‌شود، دميدني كه با آن جسم‌ها زنده مي‌شود.
فرشتگان مخلوقاتي واقعي هستند كه اجسام حقيقي دارند و صفات خُلقي و خَلقي خاص به خود را دارند. از جمله:
از نظر آفرينش بسيار بزرگ و از نظر ضخامت بسيار تنومندند، خداوند متعال فرشتگان را به اشكال بزرگ و نيرومندي آفريده است كه با مسؤليت‌هاي مهمي كه خداوند آنان را بدان مكلف نموده سازگاري دارد.
فرشتگان بال دارند. خداوند متعال بــراي فرشتگان از يك تـا صدها بال آفريده كه جز خداوند متعال كسي تعداد دقيق آنها را نميداند، چنانكه رسول اللهص جبريلu را با چهره حقيقي آن ديدند كه ششصد بال داشت و تمام اُفق را پوشيده بود.
در اين خصوص خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ جَاعِلِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلًا أُوْلِيٓ أَجۡنِحَةٖ مَّثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۚ يَزِيدُ فِي ٱلۡخَلۡقِ مَا يَشَآءُ﴾ [فاطر: 1]. «ستايش خداي را است، پديد آورنده آسمان‌ها و زمين، (كسي كه) فرشتگان را پيام آوران داراي بال‌هاي دوگانه و سه‌گانه و چهارگانه گرداند، هر چه بخواهد در آفرينش مي‌افزايد».
فرشتگان به آب وغذا نياز ندارند. خداوند متعال فرشتگان را طوري آفريده كه به آب و غذا محتاج نيستند، و نه ازدواج مي‌كنند و نه فرزند مي‌آورند.
فرشتگان عاقل و داراي قلب هستند، با خداوند سخن گفته‌اند و خداوند نيز با آنها سخن گفته است، و با حضرت آدم و ديگر پيامبران‡ نيز سخن گفته‌اند.
فرشتگان توانائي دارند كه جز شكل اصلي، خود را به هر شكل ديگري در آورند، خداوند به فرشتگان قدرت داده كه خود را به شكل مرد در آورند، در اين امر ردِّ بر بت پرستان است كه مدعي بودند كه فرشتگان دختران خدايند. ما نمي‌دانيم كه آنان چگونه نقش انسان را بازي مي‌كنند اما بقدري دقيق عمل مي‌كنند كه مشكل است فرق آنان با انسان تشخيص داده شود.
همه فرشتگان از جمله ملك الموت در روز قيامت مي‌ميرند، سپس برانگيخته مي‌شوند تا اعمالي كه خداوند آنان را بدان مأمور ساخته انجام دهند.
فرشتگان نيز خداوند را مي‌پرستند و پرستش آنان عبارت است از: نماز، دعا، ذكر، ركوع، سجده، ترس و محبت وغيره.
از چگونگي عبادت فرشتگان مي‌توان حالات ذيل را نام برد:
1- دوام و استمرار و عدم خستگي.
2- اخلاص و يكسويي براي خداوند متعال.
3- طاعت مستمر و پاكي از گناه، زيرا از گناه و نافرماني معصومند.
4- كثرت عبادت همراه با تواضع و شكستگي در برابر خدا. چنانكه خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿يُسَبِّحُونَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفۡتُرُونَ ٢٠﴾ [الأنبیاء: 20].
«شب و روز تسبيح مي‌گويند، سستي نمي‌ورزند».
خداوند مسئوليت‌هاي فراواني به دوش آنان گذاشته است، از جمله به بعضي از اين مسئوليت‌ها اشاره مي‌كنيم:
- حاملان عرش.
- مأمور به انزال وحي بر پيامبران‡.
- نگهبانان بهشت و دوزخ.
- مأمور بر ابر و باران و گياه.
- مأمور بر كنترل كوهها.
- مأمور بر دميدن در صور.
- مأمور نوشتن اعمال انسان‌ها.
- مأمور حفاظت انسان‌ها، ولي هر گاه خداوند امري را درباره كسي مقدر كرده باشد آنها رهايش مي‌كنند و آن امر واقع مي‌شود.
- مأمور به همراهي انسان و دعوت وي به كارهاي خير.
- مأمور به نطفه در رحم مادر، و دميدن روح در انسان، و نوشتن روزي و عمل، و اينكه فلان انسان بدبخت است يا خوشبخت.
- مأمور به قبض روح انسان در هنگام مردن.
- م أمور بازجويي در قبر و آنچه كه از نعيم يا عذاب بر آن مترتب مي‌شود.
- فرشتگاني كه مأمور رساندن سلام امت به رسول اللهص هستند.
لذا بنده مسلمان براي سلام كردن خدمت رسول گراميص لازم نيست كه حتماً سفر كند و خدمت ايشان برسد، بلكه از هر جايي كه درود وسلام بفرستد فرشتگان سلام او را به پيامبرص مي‌رسانند. و سفر به مدينة منوره اساساً به نيت نماز در مسجد حضرتشص است.
فرشتگان مسؤليت‌هاي بسيار ديگري نيز دارند كه آنچه ذكر كرديم مشهور‌ترين آنها است. دليل آنچه عرض كرديم اين آيات كريمه است كه خداوند متعال مي‌فرمايد:
﴿ٱلَّذِينَ يَحۡمِلُونَ ٱلۡعَرۡشَ وَمَنۡ حَوۡلَهُۥ يُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡ وَيُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَيَسۡتَغۡفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾ [غافر: 7]. «كساني كه عرش را حمل مي‌كنند و آنان كه پيرامون آن (عرش) هستند با ستايش پروردگارشان تسبيح مي‌گويند و به او ايمان دارند و براي مؤمنان آمرزش مي‌خواهند».
و نيز مي‌فرمايد:
﴿قُلۡ مَن كَانَ عَدُوّٗا لِّـجِبۡرِيلَ فَإِنَّهُۥ نَزَّلَهُۥ عَلَىٰ قَلۡبِكَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِ﴾ [البقرة: 97].
«بگو هر كس دشمن جبرئيل باشد (چه باك) او آن (قرآن) را به حكم خدا بر تو نازل كرده است».
و مي‌فرمايد:
﴿وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ فِي غَمَرَٰتِ ٱلۡمَوۡتِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ بَاسِطُوٓاْ أَيۡدِيهِمۡ أَخۡرِجُوٓاْ أَنفُسَكُمُ﴾ [الأنعام: 93]. «و چون ببيني، آنگاه كه ستمكاران در سكرات مرگ‌اند و فرشتگان دستان خود را گشاده‌اند (و مي‌گويند:) جان‌هايتان را بيرون آوريد (شگفت‌زده مي‌شوي)».
أ: ايمان آوردن به آنان.
ب: محبت و تعظيم و ذكر فضائل آنان.
د: دوري از آنچه كه فرشتگان ناپسند مي‌دارند، چون از هر چه كه انسان‌ها ناراحت مي‌شوند آنها نيز ناراحت مي‌شوند.
أ: تحقق ايمان، زيرا ايمان جز با، باور داشتن به فرشتگان كامل نمي‌شود.
ب: با قدرت و عظمت پروردگار متعال آشنا شدن، زيرا عظمت مخلوق دليل بر عظمت خالق است.
ج: رشد و تقويت ايمان در قلب بنده مسلمان، زيرا آشنايي با حالات و صفات و مسؤليات آنان ايمان را زياد مي‌كند.
د: احساس اطمينان و آرامش، زيرا كه مؤمن وقتي بداند كه خداوند فرشتگاني را براي حفاظت او مكلف فرموده، احساس آرامش مي‌كند.
ﻫ: محبت با فرشتگان، چون وقتي انسان مؤمن بفهمد كه فرشتگان به كامل ترين وجه پروردگار متعال را مي‌پرستند و براي مؤمنين طلب آمرزش مي‌كنند، طبيعي است با آنها محبت پيدا مي‌كنند.
و: ناپسند داشتن كارهاي زشت و ناپسند، و گناهان.
ز: و شكر خداوند سبحان بر اين همه لطف و عنايتي كه به بندگانش فرموده، كه اين همه فرشته را مأمور كرده كه از او حفاظت كنند، اعمالش را بنويسند و مشكلات عديده ديگر او را برطرف كنند.
=============================================
ارکان ایمان
تهیه و تنظیم: مركز پژوهش‌هاي علوم اسلامي دانشگاه اسلامی مدينه منوره
مترجم: عبدالله حيدري
منبع: islahnet.com
